Το πρώτο που θα πρέπει να κάνετε είναι να ελέγξετε εάν το μελίσσι έχει μεγάλη προσβολή από βαρρόα. Μπορεί σε αυτή την περίπτωση να δείτε και μέλισσες με φαγωμένα φτερά οπότε θα πρέπει να κάνετε άμεση θεραπεία.

Ελέγξτε επίσης εάν υπάρχει επάρκεια τροφών και ταΐστε εάν χρειάζεται. Υπάρχει ακόμα το ενδεχόμενο, αν πρόκειται για φθινοπωρινό φαινόμενο, να είναι γόνος κηφήνων που τον πετάνε έξω οι μέλισσες όταν ξεκινήσουν τα κρύα.

Τέλος αν συμβαίνει σε ένα μόνο μελίσσι, ελέγξτε μήπως τελικά ευθύνεται η βασίλισσα η οποία γεννάει γόνο που για κάποιο λόγο οι μέλισσες βρίσκουν πρόβλημα και τον απομακρύνουν. Σε αυτήν την περίπτωση χρειάζεται αλλαγή της βασίλισσας ή θανάτωση και συνένωση με ένα άλλο μελίσσι.

Το γενετικό υλικό ενός οργανισμού, μεταβάλετε συνεχώς μέσα από τις νέες γενεές που σημαίνει πως όσο πιο γρήγορος είναι ο ρυθμός παραγωγής νέων απογόνων, τόσο πιο έντονα μπορούν να αλλάξουν γενετικά χαρακτηριστικά. Στις μέλισσες, ο ρυθμός αυτός είναι ιδιαίτερα γρήγορος με την παραγωγή κηφήνων κατά εκατοντάδες σε κάθε μελίσσι και την αλλαγή των βασιλισσών, ιδιαίτερα σε επίπεδο μελισσοκόμου που κάνει βασιλοτροφία, τουλάχιστον κάθε διετία.

Με αυτά τα δεδομένα και με την έντονη μετακίνηση αλλά και εμπόριο μελισσών που πραγματοποιείται τις τελευταίες δεκαετίες, είναι πολύ δύσκολο να μιλήσουμε για καθαρές φυλές. Ερευνητικά γίνεται προσπάθεια να εντοπιστούν και να διαφυλαχτούν τέτοιες περιπτώσεις αλλά και ο κάθε μελισσοκόμος προσπαθεί να βελτιώσει το κοπάδι του ως προς συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως η μεταφορά των μελισσιών σας, σε έναν τόπο που διαφέρει από άποψη φυλής, σε σχέση με αυτόν που ήσασταν μέχρι τώρα, θα επιφέρει σίγουρα και άμεσα αλλαγή στο γενετικό υλικό σας. Οι πτήσεις σύζευξης με τους κηφήνες άλλων μελισσοκομείων θα είναι το πρώτο βήμα της αλλαγής και στη συνέχεια ο γόνος που θα χρησιμοποιείται για εμβολιασμό από τις νέες αυτές βασίλισσες, θα είναι αλλαγμένος σε έναν βαθμό και άρα το δεύτερο βήμα. Μέσα στα χρόνια παραμονής, θα έχετε πιθανόν κάτι διαφορετικό γενετικά, άγνωστο αν θα είναι προς το καλύτερο ή το χειρότερο. Ο στόχος σας όμως θα πρέπει να είναι, η βελτίωσή του με την παρατήρηση και τη καταγραφή των αποδοτικότερων και ανθεκτικότερων μελισσιών.

Η επιστροφή σας στη Λάρισα μετά από χρόνια, δεν θα επαναφέρει την κατάσταση εκεί που ήταν, γιατί θα έχετε πλέον ένα διαφορετικό γενετικό υλικό. Η ίδια διαδικασία θα συμβεί πάλι από την αρχή με διαφοροποιήσεις που θα απαιτούν να εντοπίζετε εκείνες που εξυπηρετούν καλύτερα την άσκηση της μελισσοκομίας από μεριάς σας.

Τα βασιλικά κελιά παραμένουν ανοιχτά με αυγό και στη συνέχεια προνύμφη για περίπου 8-9 μέρες. Τρεις ημέρες ως αυγό και 5-6 ως προνύμφη. Εάν επισκεφτήκατε το μελίσσι οριακά μεταξύ ένατης και δέκατης ημέρας, υπάρχει περίπτωση να αντικρίσατε κάτι σχετικό.

Το πιθανότερο όμως είναι να πρόκειται για ένα προβληματικό κελί το οποίο παρουσιάζει αργοπορημένη ανάπτυξη και τελικά συνήθως δεν φτάνει στην εκκόλαψη. Έχει παρατηρηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις ένα μικρό ποσοστό κελιών να μην ακολουθεί το συνηθισμένο χρονοδιάγραμμα όπως περιγράφηκε αλλά να εμφανίζει πολύ μεγαλύτερη καθυστέρηση και ενώ τα υπόλοιπα κελιά σφραγίζουν, αυτό να παραμένει με προνύμφη εντός του. Συνήθως αυτό το κελί απορρίπτεται από τον βασιλοτρόφο ή από το μελίσσι στην πορεία της εξέλιξής του.

Δεν υπάρχει διαφορά γενετικά στο γόνο που θα χρησιμοποιήσετε από το ίδιο μελίσσι για να κάνετε βασίλισσες είτε την άνοιξη αξιοποιώντας τη σμηνουργία, είτε άλλη στιγμή με βασιλοτροφία. Εάν το μελίσσι έχει μεγάλη τάση σμηνουργίας και κάνουμε βασιλοτροφία από αυτό, οι βασίλισσες που θα προκύψουν, θα έχουν επίσης τάση σμηνουργίας. Η βασιλοτροφία δεν αλλάζει το γενετικό κώδικα. Αυτό που μπορεί να κάνει όμως είναι η ΕΠΙΛΟΓΗ. Να επιλέξουμε ποια μελίσσια δεν σμηνούργησαν με την πρώτη ευκαιρία την άνοιξη, ποια είναι πιο παραγωγικά και πιο ανθεκτικά στις ασθένειες και στη συνέχεια να κάνουμε βασίλισσες από αυτά.

Η παραγωγή βασιλισσών με σμηνουργία, επίσης είναι επιλογή. Επιλογή όμως ενός χαρακτηριστικού, αυτού της σμηνουργίας που εάν γίνεται σταθερά και μαζικά κάθε χρόνο για πολλά χρόνια, οδηγεί στην εκδήλωση αυτού ακριβώς του φαινομένου.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει αντίστοιχα ότι επιλογή καλών χαρακτηριστικών (παραγωγή, ηπιότητα, λιγότερη βαρρόα) και σταθερή και μαζική παραγωγή τέτοιων βασιλισσών, μπορεί να οδηγήσει σε μερικά χρόνια σε εκδήλωση καλύτερων συμπεριφορών στο μελισσοκομείο μας.

Η πρακτική του εμβολιασμού κατευθείαν σε μελίσσι αποπεράτωσης, αφού έχει γίνει πρώτα εμβολιασμός από μελίσσι έναρξης, μπορεί να πραγματοποιηθεί και να έχει καλά αποτελέσματα με ορισμένες όμως τροποποιήσεις αναλόγως των καταστάσεων. Αρχικά είναι μια διαδικασία που γίνεται κυρίως για την παραγωγή βασιλικού πολτού και όχι βασιλισσών. Αυτό γιατί στην παραγωγή βασιλικού πολτού τα κελιά αφαιρούνται κάθε 3 ημέρες οπότε και ξαναεμβολιάζεται το μελίσσι το οποίο αν και έχει βασίλισσα περιορισμένη, δεν «αναγνωρίζει» τη διαφορά μεταξύ των κελιών που μπήκαν με αυτά που βγήκαν και τα κάνει αποδεκτά χωρίς να έχει χρησιμοποιηθεί μελίσσι έναρξης. Στην παραγωγή βασιλισσών, τα κελιά πρέπει να παραμείνουν στο μελίσσι αποπεράτωσης για μεγαλύτερο διάστημα, 10 μέρες, οπότε όταν τα αφαιρέσετε, αν εμβολιάσετε κατευθείαν στο ίδιο μελίσσι το ποσοστό επιτυχίας θα είναι μικρό. Ιδιαίτερα αν οι εμβολιασμοί πραγματοποιούνται εκτός άνοιξης που το μελίσσι δεν έχει τάση για σμηνουργία – παραγωγή βασιλισσών, το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι ακόμα και μηδενικό. Επιπλέον δεν προτείνεται η ύπαρξη κελιών διαφορετικής ηλικίας στο ίδιο μελίσσι όπως περιγράφετε ότι κάνατε. Θα πρέπει η μία δόση κελιών που εμβολιάστηκαν, να αφαιρεθούν, για να ακολουθήσει ο επόμενος εμβολιασμός. Διαφορετικά μπορεί να είναι και αυτό αιτία αποτυχίας στον εμβολιασμό. Τέλος δεν θα πρέπει να παραλείψετε να ελέγξετε κι άλλους σημαντικούς παράγοντες στο μελίσσι όπως ύπαρξη πολλών μελισσών, παρουσία πολλών τροφών στις κηρήθρες, απαραίτητα μέλια και πολλές γύρες, παρουσία γόνου χωρίς φυσικά βασιλικά κελιά κοντά στα εμβολιασμένα κελιά και συνωστισμός του πληθυσμού.

Ένα δεκάρι μελίσσι μπορεί να σπάσει σε τρεις παραφυάδες σχετικά εύκολα και αποτελεσματικά εάν στη θέση του βάλετε για παράδειγμα ένα τριπλοκυψελίδιο με την κεντρική πόρτα να έχει πίσω κατεύθυνση σε σχέση με το αρχικό. Μοιράστε τα 10 πλαίσια στα τρία κυψελίδια φροντίζοντας να υπάρχει γόνος σε όλα. Ο πληθυσμός μοιράζεται πολύ ικανοποιητικά. Εάν το αποπεράτωσης είναι μεγάλο (π.χ. 20άρι μελίσσι) και το σπάσετε σε περισσότερες παραφυάδες, στις πιο απομακρυσμένες από την αρχική θέση θα πρέπει να τινάξετε πληθυσμό από τις άλλες κηρήθρες προκειμένου να παραμείνει τελικά αρκετός. Ο πληθυσμός θα πρέπει να είναι νεαρός γι’ αυτό τινάξτε κηρήθρες με ανοιχτό γόνο.

Εάν τροφοδοτείτε όλες τις ημέρες που παράγετε πολτό, θα επηρεαστούν τα ζάχαρα του προϊόντος. Συγκεκριμένα η συγκέντρωση της σουκρόζη θα είναι ιδιαίτερα υψηλή και πιθανόν πάνω από τα όρια  που προτείνονται για το βασιλικό πολτό (>6%). Για να μην έχετε το αποτέλεσμα αυτό μπορείτε να τροφοδοτείτε με ½ κιλό σιρόπι μόνο την ημέρα του εμβολιασμού. Διαφορετικά χρησιμοποιείστε μέλι με νερό αντί για ζάχαρη σε αναλογία 1:3.

Ο πλέον απλός τρόπος είναι να δημιουργήσετε με βασιλοτροφία μια δεύτερη βασίλισσα ή στην ανάγκη να αγοράσατε μια από κάποιο βασιλοτρόφο και να την αντικαταστήσετε. Η αντικατάσταση θα γίνει με ορφάνια 1-2 ημερών και εισαγωγή με κλουβί εισαγωγής βασιλισσών. Εάν θέλετε οι ίδιες οι μέλισσες να αντικαταστήσουν τη βασίλισσα χωρίς δική σας παρέμβαση τότε θα πρέπει να εφαρμόσετε την βάρβαρη μέθοδο του  «ξεριζώματος» του φτερού της βασίλισσας. Το φτερό θα πρέπει να τραβηχτεί με δύναμη για να ξεριζωθεί από τη βάση του και να δημιουργηθεί πληγή στη βασίλισσα και όχι να κοπεί με ψαλιδάκι.

Είναι προτιμότερη η δεύτερη επιλογή γιατί η βασίλισσα γίνεται εύκολα αποδεκτή όταν συνοδεύεται από μεγάλο αριθμό μελισσών. Κάντε την εισαγωγή της βασίλισσας με το κλουβάκι πρώτα στο μικρότερο μελίσσι και εφόσον αυτή γίνει αποδεκτή, ξεκινά να γεννά και σφραγίσει το πρώτο γόνο τότε συνενώστε με το ορφανό μελίσσι.

Η καλύτερη λύση ασφαλώς είναι η άμεση εισαγωγή μιας νέας βασίλισσας ή συνένωσή του με μια παραφυάδα που έχει καινούργια βασίλισσα. Εάν δεν έχετε τη δυνατότητα να εισάγετε καινούργια βασίλισσα, τότε χαλάστε τα πολλά και κακοσχηματισμένα κελιά, αφήστε ένα-δύο καλά και συνεχίστε να ανησυχείτε για την τύχη του μελισσιού σας μέχρι να δείτε αυγά και γόνο από την καινούργια βασίλισσα.

Μόλις σφραγιστεί το κελί η βασίλισσα προνύμφη συνεχίζει τη διατροφή της με βασιλικό πολτό που περισσεύει. Μετά την κατανάλωσή της τροφής θα πρέπει να μετακινηθεί με το κεφάλι προς τα κάτω ώστε να μεταμορφωθεί σε νύμφη και να πάρει τη θέση της για την έξοδο από το κελί. Στο στάδιο αυτό το έντομο είναι πολύ ευαίσθητο και ένα μικρό τράνταγμα μπορεί να την αποσπάσει από τον πολτό ή να την εμποδίσει στη μετακίνησή της. Για τους λόγους αυτούς αποφύγετε την απομάκρυνση και μεταφορά των κελιών στα πρώιμα στάδια.

Κατά πρώτον, επιβάλλεται να αφήνετε τις συζευγμένες βασίλισσες στο κυψελίδιο, να γενούν κανονικά, να σφραγίζουν γόνο, να ελέγχετε τον τρόπο της ωοτοκίας και το γόνο τους και μετά να  τις αξιοποιείτε σ’ άλλα μελίσσια. Θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας ότι οι βασίλισσες γίνονται καλύτερα δεκτές από τις μέλισσες, ένα μήνα μετά τη σύζευξή τους και ότι η απομάκρυνσή τους μετά τις πρώτες ημέρες γέννας ενέχει μεγάλο κίνδυνο να μην γίνουν δεκτές από τις μέλισσες.

Τέτοιες παραφυάδες με σφραγισμένο γόνο, θα είναι επίσης καλύτερες καθώς θα έχουν νέο πληθυσμό που εκκολάπτεται και μπορεί να υποστηρίξει τη νέα φουρνιά βασιλικών κελιών. Καλό είναι τα κελιά που θα μπουν να τοποθετηθούν μετά από 3 ημέρες ώστε να μην υπάρχουν αυγά και να είναι περισσότερο επιτυχής η εισαγωγή των βασιλικών κελιών. Ιδιαίτερα σε ακατάλληλες καιρικές συνθήκες, η αποτυχία μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη. Εάν για λόγους προγραμματισμού, υποχρεώνεστε στην τοποθέτηση των κελιών άμεσα μετά την αφαίρεση της βασίλισσας, θα πρέπει να περάσουν 5-6 ώρες για την εισαγωγή, ώστε το μελίσσι να νιώσει ορφανό και καλό θα ήταν να προστατέψετε το κελί με αλουμινόχαρτο περιμετρικά, αφήνοντας μόνο το κάτω μέρος ελεύθερο απ’ όπου θα εκκολαφθεί η βασίλισσα.